Vrolijk Pasen: Hoe voeren Katholieken en Orthodoxen Pasen?
16 april 2025
Deze zondag, 20 april, vieren we Pasen, de belangrijkste dag voor Christenen, iets meer nog dan Kerst. Men herdenkt op deze dag de ‘verrijzenis’ van Jezus. Uitzonderlijk dit jaar is dat Pasen voor de Katholieken en Orthodoxen op dezelfde dag valt. Hoe komt het dat dit andere jaren niet zo is? Zijn er nog verschillen tussen de twee strekkingen uit het christendom wat betreft Pasen? Je ontdekt het in dit artikel!
Het Katholiek paasfeest
Katholiek Pasen valt jaarlijks tussen 22 maart en 25 april op de eerste zondag na de eerste volle maan sinds het begin van de lente (21 maart). In de eerste eeuwen na Christus vierde bijna iedere plaatselijke kerk Pasen op een andere datum. Op het eerste Oecumenische Concilie in Constantinopel (een algemene vergadering van de kerk), stelden men een algemene bepaling voor de datum voor. Deze wordt tot op vandaag gebruikt.
De term ‘Pasen’ vindt zijn oorsprong in het joodse Pesach. Pesach, ook wel het feest van de ongezuurde broden, viert de uittocht van de joden uit Egypte, op weg naar het Beloofde Land. Als religieus feest heeft de verrijzenis van Jezus voor de katholieken een vergelijkbare betekenis. Daarnaast valt het feest samen met de terugkeer van de lente en zien we dus elementen uit vroegere seizoensgebonden landbouwfeesten. Een voorbeeld is het zoeken van eieren. Boeren beschouwden eieren als een bron van kracht. Ze begroeven eieren in hun velden zodat ze hun kracht zouden overdragen op de bodem en voor een goede oogst zouden zorgen. Later dienden de eieren ook om na de vastenperiode weer op krachten te komen. Als laatste staan eieren voor nieuw leven, denk maar aan de kuikentjes die geboren worden in de lente.
Het Orthodox paasfeest
De Orthodoxe kerk, of de Byzantijnse Kerk, viert dit jaar uitzonderlijk op dezelfde dag het Paasfeest. Orthodox Pasen wordt onder andere gevierd in Bulgarije, Cyprus, Griekenland, Libanon, Roemenië, Georgië, Rusland en Oekraïne.
Orthodox Pasen valt op de eerste zondag na de eerst volle maan na Pesach. Hierin zit het verschil met de Katholieke kerk, waar men Pasen berekent aan de hand van de start van de lente. Pasen valt altijd tussen 4 april en 8 mei. Orthodox Pasen valt altijd na de Joodse Pesach, omdat volgens het paasverhaal in het Nieuwe Testament, de kruisiging en verrijzenis van Jezus plaatsvond nadat hij zelf Pesach gevierd had.
Daarnaast gebruiken de Katholieke en Orthodoxe kerk een andere kalender om de religieuze feestdag te berekenen. De Orthodoxe kerk blijft zich nog steeds baseren op de Juliaanse kalender, de oorspronkelijke kalender ingevoerd door Julius Caesar. De Katholieke kerk volgt de Gregoriaanse kalender, die in 1582 ingevoerd werd door paus Gregorius XIII en in feite een correctie is op de Juliaanse kalender. Tussen de Juliaanse en Gregoriaanse kalender zitten 13 dagen verschil.
Ook in de Orthodoxe traditie spelen eieren een belangrijke rol. In Griekenland worden hardgekookte eieren knalrood geverfd. In Oekraïne worden pysanky eieren versierd met mooie complexe designs. Roemeens paaseieren worden uitgehold en versierd met verschillende kleuren en patronen. In Rusland worden houten eieren versierd met traditionele designs. Een andere traditie is het zegenen van voedselmanden. Ze worden meestal gevuld met brood, kaas, vlees, eieren, boter, zout, … omdat de vastenperiode afgelopen is en vlees en zuivelproducten opnieuw gegeten mogen worden.
De paasweek
In de Orthodoxe traditie wordt het begin van de Goede week voorafgegaan door Lazaruszaterdag, dit jaar op 12 april. Het is het einde van de vastenperiode, die 40 dagen eerder op Asmaandag van start ging. De dag is vernoemd naar Lazarus die 4 dagen na zijn dood door Jezus uit de dood opgewekt werd.
De volgende dagen hebben bij beide religies een gelijkaardig patroon en betekenis.
Palmzondag viel dit jaar op 13 april en is het begin van de Goede week. De benaming ‘Goede Week’ verwijst naar het gegeven dat de dood dankzij Jezus definitief wijkt voor alle liefde en in die zin overwonnen wordt. Op Palmzondag wordt de intocht van Jezus in Jeruzalem herdacht. Hij werd feestelijk verwelkomd met palmtakken (takken van palm- of olijfboom). Palmen zijn het symbool voor de koning, terwijl olijftakken symbool staan voor de vrede die de koning brengt.
Op Witte Donderdag, dit jaar 17 april, wordt het laatste avondmaal van Jezus met zijn twaalf discipelen herdacht. De naam van deze dag verwijst naar het witte gewaad dat de priester tijdens de eucharistieviering draagt en naar het witte doek waarmee het kruisbeeld bedekt wordt. Tijdens het laatste avondmaal werd Jezus verraden door Judas Iskariot, één van zijn leerlingen en opgepakt door de joodse religieuze Rechtbank van Jeruzalem. De Romeinse gouverneur Pontius Pilates veroordeelde hem later ter dood, na doorverwijzing door de Joodse Rechtbank. Op Witte Donderdag vindt ’s avonds de eucharistie plaats. De gelovigen eten op deze avond brood en drinken wijn, een verwijzing naar Jezus’ lichaam en bloed.
Op Goede Vrijdag wordt de kruisiging van Jezus herdacht. Goede vrijdag wordt ‘goed’ genoemd omdat de Christenen geloven dat Jezus’ vrijwillige dood betekent dat God zich om het menselijk lijden bekommert. In de Katholieke kerk wordt op deze dag rond drie uur ’s middags een ‘kruiswegviering’ gehouden. Dit is een omgang langs afbeeldingen van het verhaal van de marteling, het dragen van het kruis en de kruisiging van Jezus. In de Orthodoxe kerk staat de dienst in het teken van de twaalf evangelielezingen. Aan het einde van de dienst wordt een kruis naar het midden van de kerk gedragen en daar neergezet en vereerd.
Op Paaszaterdag staan we stil bij de periode dat Jezus dood in het graf lag. Voor de Katholieken is het de laatste dag van de vastentijd, die 40 dagen eerder op Aswoensdag begon. Er heerst dan stilte in het kerkelijk leven. Het kruis is leeg en in veel kerken is het altaar leeggeruimd. In de orthodoxe traditie wordt deze dag ‘Heilig of Grote Zaterdag’ of ‘Grote Sabbat’ genoemd. Het binnendragen van een geborduurde doek met een iconografische afbeelding van de graflegging van Christus staat centraal. Deze blijft in de kerk liggen tot Pasen. Orthodoxen Christenen houden een Paaswake die vlak voor middernacht eindigt.
Op Paaszondag zelf wordt de verrijzenis van Jezus herdacht. De Paus houdt dan traditiegetrouw een toespraak vanuit de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Na het bezoek aan de kerk brengt men tijd door met de familie om deze dag te vieren.
