---

Johan Leman, 3 mei 2022

“De psyche van de massa en de psyche van een kind vertonen heel vergelijkbare reacties. Je kunt je de ideeën waarmee de massa’s worden gevoed en in beweging gebracht, werkelijk niet kinderlijk genoeg voorstellen. Echte ideeën moeten, om historische krachten te worden die de massa’s in beweging brengen, in het algemeen eerst gesimplifieerd worden tot het niveau van het begripsvermogen van een kind. En een onnozele waanvoorstelling, die vorm gekregen heeft in de hoofden van tien jaargangen kinderen en die er vier jaar lang in gehamerd is, kan heel goed twintig jaar later als dodelijk serieuze ‘wereldbeschouwing’ haar intrede in de politiek doen.” (blz. 23-24).

Bovenstaand citaat haal ik uit het boek van Sebastian Haffner, Het verhaal van een Duitser 1914-1933. (2000, teruggaand op een oorspronkelijk, toen niet uitgegeven manuscript uit 1939).

We moeten ons afvragen of het niet opnieuw zo’n processen zijn die sedert meerdere jaren aan de gang zijn en die mede het succes helpen verklaren, dicht bij ons,  van bewegingen als Schild en Vriend en soortgelijke, en die nu bijvoorbeeld ook in Rusland in het spel zijn om er veel mensen zo kritiekloos te maken tegenover wat in Oekraïene aan de gang is.

Terug