Integratiebeleid: verschil in denkkader tussen 1990 en 2025?

Johan Leman, 28 maart 2025

Enkele dagen geleden stelde ik in museum MMM mijn boek voor over het Integratiebeleid tussen 1989 en 2003. Bij die gelegenheid heb ik voor mezelf duidelijk willen maken wat er verschilt tussen de benadering toen en vandaag.

Ziehier kort enkele elementen van verschil, zoals ik ze meen te ervaren:

Veel mensen die vroeger niet in aanmerking kwamen voor integratiebeleid; zijn dit vandaag wel: de Congolezen bijvoorbeeld (die toen als studenten benaderd werden) en de asielzoekers. Het begrip “migrant” evolueert in de loop van de tijd, ook in het beleid.

De intra-Europese mobiliteit is sterk toegenomen, vooral in grote steden, en wordt vaak verward met migratie.
Globalisering en transnationalisme zijn in een stroomversnelling geraakt. Dit betekent dat sommige jongeren van de derde generatie een transnationale houding aannemen. Denk bijvoorbeeld aan sommige voetballers, maar dit geldt ook voor bepaalde ondernemers. Zij leven in een geglobaliseerde wereld.
Wat betreft de representatie van het tijdelijke binnen de islam: in 2025 zijn we teruggekeerd naar de situatie van 1995, dus dertig jaar achteruit. Het enige verschil is dat een nieuwe generatie het stokje heeft overgenomen in de lokale moskeeën en de regels beter beheerst. Niemand in het bijzonder is verantwoordelijk voor dit gebrek aan vooruitgang… dus iedereen is dat. Het proces verloopt in stappen, niet in sprongen.
Ik durf me niet voor te stellen welke impact sociale media in de jaren ’90 zouden hebben gehad… Ze zouden de bedreigingen, de beledigingen en de polarisatie hebben versterkt.
De nationaliteitswetgeving is een stabiele referentie gebleven.
De noodzaak van instellingen die waken over non-discriminatie en sociale cohesie blijft een feit.
Er is niet langer een Interministeriële Conferentie voor het migrantenbeleid en dit is jammer.
Aangezien werk zowel voor integratie als voor acceptatie zo belangrijk is, moet het een prioriteit worden, zo snel mogelijk, reeds bij een begin van asielaanvraag. Werken kan nooit een verliespost worden, zelfs niet voor wie naar zijn land verplicht moet terugkeren.
Paula D’Hondt zei dat integratiebeleid een langdurig proces was. Ze had gelijk. Ik zou zelfs nog verder gaan: integratiebeleid zal nooit een vast en definitief kader zijn, want de samenleving verandert vaak en ook de nieuwkomers veranderen, zelfs als de EU erin slaagt het proces beter te beheersen.

Terug